Fair-code: Mô Hình Phần Mềm Công Bằng Cho Kỷ Nguyên Mới

Trong bối cảnh phần mềm mã nguồn mở và tự do phát triển đang ngày càng phổ biến, Fair-code ra đời như một mô hình phần mềm mới, nhằm giải quyết những mâu thuẫn giữa việc phát triển phần mềm và lợi ích thương mại.

Fair-code là gì?

Fair-code không phải là một giấy phép phần mềm truyền thống mà là một mô hình, trong đó phần mềm:

Miễn phí sử dụng: Phần mềm có thể được sử dụng miễn phí cho các mục đích cá nhân, trong doanh nghiệp hoặc ở quy mô lớn.
Mã nguồn mở: Mã nguồn luôn được công khai, cho phép mọi người nghiên cứu và đóng góp.
Dễ dàng mở rộng: Bất kỳ ai cũng có thể phát triển và cải tiến, dù là trong cộng đồng công khai hay tư nhân.
Hạn chế thương mại: Các tác giả giữ quyền kiểm soát việc thương mại hóa sản phẩm, đảm bảo lợi ích kinh tế lâu dài.

Nguyên tắc cốt lõi của Fair-code

1. Tự do và Bền vững

Fair-code hướng đến một mô hình phát triển phần mềm bền vững cho tương lai. Mặc dù phần mềm vẫn được sử dụng và chia sẻ tự do, nhưng việc tạo lợi nhuận là phương tiện để duy trì và phát triển sản phẩm theo định hướng kinh tế dài hạn của tác giả. Điều này không chỉ giúp các nhà phát triển có thể kiếm sống từ công việc của mình mà còn tạo động lực để cải tiến và duy trì dự án.

2. Mở nhưng Thực dụng

Trong Fair-code, các tiêu chuẩn mở và sự hợp tác luôn được khuyến khích. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra những giới hạn hợp lý để đảm bảo rằng nếu một công ty muốn thương mại hóa phần mềm (ví dụ như cung cấp dịch vụ lưu trữ, hỗ trợ kỹ thuật, hay tư vấn), họ cần thiết lập mối quan hệ kinh doanh rõ ràng với tác giả dự án.

3. Cộng đồng và Phát triển Kinh tế

Mô hình Fair-code không chỉ tạo điều kiện cho các nhà phát triển mà còn đảm bảo rằng cộng đồng sử dụng phần mềm được hưởng lợi từ thành công kinh tế của dự án. Khi doanh nghiệp thương mại hóa phần mềm, họ cần phải thương lượng và làm việc cùng các tác giả để tạo ra các giải pháp đôi bên cùng có lợi.

4. Công bằng và Dựa trên Thành tích

Fair-code đề cao sự công bằng, tôn trọng đóng góp của từng cá nhân trong dự án. Mọi ý kiến và đóng góp đều có thể tạo nên sự thay đổi và cải tiến, đảm bảo rằng những người có công lao lớn được công nhận và có ảnh hưởng đối với hướng đi của dự án.

Một Số Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

1. Fair-code có nghĩa là gì đối với người dùng?
Phần mềm theo mô hình Fair-code có thể được sử dụng hoàn toàn miễn phí trong các mục đích cá nhân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu bạn định thương mại hóa sản phẩm (ví dụ như cung cấp dịch vụ lưu trữ, tư vấn, hay tính phí sử dụng), có thể sẽ có những hạn chế cụ thể tùy thuộc vào giấy phép và cơ cấu chi phí của dự án.

2. Tại sao nên chọn Fair-code?
Hiện nay có sự chênh lệch lớn giữa người tạo ra phần mềm và những người muốn kiếm lời từ sản phẩm đó. Fair-code đảm bảo rằng các nhà phát triển được hưởng lợi kinh tế từ những nỗ lực của họ, đồng thời tạo ra mối quan hệ hợp tác đôi bên cùng có lợi giữa các tác giả và các doanh nghiệp sử dụng phần mềm.

3. Điều gì “công bằng” trong việc hạn chế quyền thương mại?
Một trong những điểm mạnh của Fair-code là cho phép các nhà phát triển kiếm lời từ công sức của mình. Nếu một công ty sử dụng phần mềm để tạo ra dịch vụ có giá trị, họ cần thỏa thuận với tác giả để cùng chia sẻ lợi ích. Điều này giúp đảm bảo rằng không ai bị lợi dụng công sức sáng tạo của người khác.

4. Fair-code khác gì so với phần mềm mã nguồn mở hay phần mềm tự do?
Fair-code là một mô hình thay thế, nhằm giải quyết những vấn đề mà các mô hình mã nguồn mở và tự do truyền thống chưa thể giải quyết hoàn toàn. Nó không chỉ hỗ trợ cộng đồng mà còn tạo điều kiện để các nhà phát triển có nguồn lực kinh tế hỗ trợ các dự án mã nguồn mở khác khi cần thiết.

Các Giấy Phép Hỗ Trợ Fair-code

Các giấy phép sau đây đáp ứng đầy đủ yêu cầu của Fair-code và có thể được sử dụng bởi các dự án theo mô hình này:

Business Source License (BSL): Link tham khảo
Commons Clause kết hợp với bất kỳ giấy phép mã nguồn mở được OSI phê duyệt nào: Commons Clause
Confluent Community License: Link tham khảo
Elastic License 2.0 (ELv2): Link tham khảo
Server Side Public License: Link tham khảo
Sustainable Use License: Link tham khảo

Lưu ý: Fair-code không có liên kết chính thức với bất kỳ tổ chức nào cung cấp các giấy phép kể trên.

Các Dự Án và Công Ty Áp Dụng Fair-code

Nhiều công ty và dự án đã lựa chọn áp dụng các giấy phép phù hợp với mô hình Fair-code để bảo vệ quyền lợi kinh doanh của họ, bao gồm:

Airbyte: Sử dụng Elastic License 2.0
CockroachDB: Áp dụng Business Source License
Elastic: (elasticsearch, kibana) với Elastic License 2.0
HashiCorp: (consul, nomad, packer, terraform, vagrant) với Business Source License
inngest: Áp dụng Server Side Public License
Keygen: Sử dụng Elastic License 2.0
MongoDB: Áp dụng Server Side Public License
n8n: Sử dụng Sustainable Use License
nango: Áp dụng Elastic License 2.0
OpenReplay: Sử dụng Elastic License 2.0
Sentry: Áp dụng Business Source License (bao gồm codecov, sentry)

Những ví dụ này cho thấy mô hình Fair-code đang được áp dụng rộng rãi, từ các dự án khởi nghiệp đến các công ty công nghệ lớn.

Kết Luận

Fair-code mang đến một giải pháp độc đáo, giúp cân bằng giữa quyền tự do phát triển và lợi ích kinh tế cho các nhà sáng tạo. Mô hình này không chỉ tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững của phần mềm mà còn mở ra cơ hội hợp tác đôi bên cùng có lợi giữa các nhà phát triển và doanh nghiệp. Nếu bạn đang tìm kiếm một mô hình để bảo vệ và phát triển dự án của mình trong khi vẫn duy trì tinh thần chia sẻ của cộng đồng, Fair-code chính là lựa chọn đáng cân nhắc.